Διαχρονικά μνημεία και γλυπτικές συνθέσεις στο παλιό νεκροταφείο του Βόλου

Το παλιό νεκροταφείο του Βόλου ήταν το πρώτο νεκροταφείο της πόλης, το οποίο έπαψε να λειτουργεί πριν μερικά χρόνια, λόγω έλλειψης επάρκειας χώρου. Η ιδιαιτερότητα του νεκροταφείου, ωστόσο, παραμένει ξεχωριστή, καθώς γλυπτικές συνθέσεις και μνημεία ιδιαίτερης αξίας και αισθητικής στολίζουν με το δικό τους μοναδικό τρόπο το χώρο.
Ο χώρος του νεκροταφείου λειτουργεί ως μία μικροκλίμακα της τοπικής κοινωνίας του Βόλου, όπου η ένταξη των μνημείων αποτελεί πράξη φορτισμένη νοηματικά, που προσδίδει συγκεκριμένη ερμηνεία σ’αυτά (τα γλυπτά).
Τα γλυπτά που είναι ενταγμένα στον κοιμητηριακό χώρο έχουν ως απώτερο σκοπό, να διαιωνίσουν τη μνήμη των ανθρώπων που βρίσκονται θαμμένοι εκεί. Πάνω στις μαρμάρινες πλάκες είναι χαραγμένα τα ονόματα, οι ηλικίες, οι ημερομηνίες θανάτου και διάφορα άλλα στοιχεία που εξατομικεύουν τη μνήμη. Το μνημείο λειτουργεί ως μία συμβολική αναπαράσταση της συλλογικής μνήμης, μορφοποιώντας έτσι μια στιγμή του παρελθόντος που μαρτυρά μια συγκεκριμένη πράξη.
Τα μνημεία κατά κάποιον τρόπο λειτουργούν με έναν συμβολικό και εξαγνιστικό τρόπο, που σκοπό έχει να συμφιλιωθεί με την απώλεια των νεκρών και να διαδώσει παράλληλα τις ιστορικές μνήμες.
Έτσι, παραγγελίες από αναμνηστικά γλυπτά που είναι διακοσμημένα από μάρμαρο και λαξευμένα με ιδιαίτερη τέχνη και τεχνική, παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο χώρο του κοιμητηρίου.
Τα μνημεία αυτά είναι κυρίως οικογενειακά, φέρουν επιγραφές και απεικονίζονται με γλυπτές αναπαραστάσεις.
Τα έντεκα βασικότερα μνημεία που συναντά κανείς στο παλιό νεκροταφείο του Βόλου είναι τα εξής: 1) το μνημείο της οικογένειας Κυριακίδου (1915), 2) το μνημείο της οικογένειας Χατζηκυριαζή (1904), 3) τα μνημεία του Ιωάννη και της Μαρίας Κοντοσοπούλου (1914), 4) το μνημείο της Μαρίας Κοντοσοπούλου (1914), 5) το μνημείο του Κωνσταντίνου Καρτάλη (1846) (το οποίο μεταφέρθηκε από το παλιό νεκροταφείο εκεί όπου βρίσκεται σήμερα ο ναός της Αναλήψεως), 6) το μνημείο του Νικολάου Γάτσου (1938), 7) το μνημείο των παιδιών της οικείας Σχοινά, 8) το μνημείο της οικογένειας Σπυρίδη (1900), 9) το μνημείο της οικογένειας του Ν. Κοντού (1900) το οποίο μεταφέρθηκε από το πρώτο νεκροταφείο Αθηνών, 10) το μνημείο του Αντώνη Τσοποτού (1884) (που είναι ένα από τα παλιότερα και πιο καλαίσθητα γλυπτά του νεκροταφείου) και 11) το μνημείο του Άγγλου ναυαγού, από το ναυάγιο του πλοίου Devonshire, στον Παγασητικό (1929).
Για τα μνημεία αυτά εργάστηκαν πολλοί γνωστοί αρχιτέκτονες και γλύπτες, όπως ο αρχιτέκτονας Ι. Αργύρης, ο γλύπτης Ιωάννης Χαλούπης, ο γλύπτης Γιαννούλης Χαλεπάς, ο γλύπτης Νικόλας, οι αδελφοί Κοτζαμάνη, ο γλύπτης Ι. Βυτσάρης, καθώς και πολλοί άλλοι γνωστοί γλύπτες και καλλιτέχνες.
Τα ιδιαίτερα αυτά μνημεία, που ξεχωρίζουν από τους υπόλοιπους απλούς τάφους μέσα σ’ αυτόν τον σιωπηλό χώρο πένθους, προσφέρουν ένα ιδιαίτερο πεδίο προβολής της ατομικότητάς τους.
Τα ξεχωριστά μορφολογικά χαρακτηριστικά τους πλασίματα και η γεωμετρική αυστηρότητα που τα διέπει, σε συνδυασμό με την επιβλητική και δυναμική τους εικόνα, προσδίδουν μία εμβληματική μεγαλοπρέπεια που αποτελεί σημείο αναφοράς για το ευρύτερο περιβάλλον του κοιμητηρίου.
Τα μνημειακά αυτά σύνολα σηματοδοτούν το χώρο ως τεκμήρια μιας άλλης εποχής και δεσπόζουν επιβλητικά σ’ αυτόν, διατηρώντας αναλλοίωτη τη διαχρονικότητα και την αυτονομία τους και ακολουθώντας τη δική τους πορεία.
Ο ίδιος ο χώρος του κοιμητηρίου αντλεί την ταυτότητά του από αυτές τις μνημειακές συνθέσεις και οι ίδιες αυτές συνθέσεις αντλούν το νόημά τους από αυτόν, προσδίδοντάς του παράλληλα ένα συγκεκριμένο νοηματικό και συμβολικό περιεχόμενο.