Το κάστρο της Νταμούχαρης

Η Νταμούχαρη, μια από τις ωραιότερες παραλίες του ανατολικού Πηλίου, που διατηρεί σχεδόν αψεγάδιαστη την άγρια παρθένα ομορφιά της, αποτελούσε εδώ και αιώνες ένα μοναδικό φυσικό λιμάνι και την πρώτη σκάλα της περιοχής, που παρείχε στο παρελθόν ασφάλεια στους κατοίκους του ανατολικού Πηλίου, ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Ο κόρφος της Νταμούχαρης χωρίζεται σε δύο μικρότερους κόρφους, τους γνωστούς δίδυμους κόρφους της περιοχής, σχηματίζοντας δύο φυσικές αγκαλιές: την παλιά, η οποία είναι μεγαλύτερη και την καινούρια, όπου υπάρχει και η αντίστοιχη παραλία. Ο λόφος που σχηματίζεται μεταξύ των δύο κόρφων της Νταμούχαρης δεν είναι τίποτα άλλο από μία κακοτράχηλη, βραχώδη γλώσσα, πάνω στην οποία βρίσκονται τα κατάλοιπα του παλιού κάστρου.
Στην περιοχή της Νταμούχαρης δεν έχουν γίνει οι απαραίτητες ιστορικές και αρχαιολογικές έρευνες, οι οποίες θα μπορούσαν να βοηθήσουν να σχηματίσουμε έστω μια αδρή εικόνα για την ιστορία του κάστρου. Κατά το παρελθόν έχουμε μαρτυρίες, από διάφορους μελετητές, οι οποίοι πλησίασαν στην περιοχή, αλλά ποτέ δεν έφτασαν στο λόφο του κάστρου.
Ο Κορδάτος είχε δώσει κάποια στοιχεία για την τοποθεσία, αλλά είναι φανερό από τις αντιφάσεις του πως ποτέ δεν επισκέφτηκε το λόφο. Ο Γάλλος περιηγητής Meziere, ο οποίος είχε γυρίσει όλο το Πήλιο, από το 1850, όπως ο ίδιος ομολογεί δεν επισκέφτηκε το κάστρο λόγω κάποιας αδιαθεσίας που ένιωθε εκείνη την περίοδο. Τέλος, ο Αρβανιτόπουλος είχε επισκεφτεί στις αρχές του αιώνα το γειτονικό κάστρο της Καραβοστασίας, αλλά όπως ο ίδιος δήλωσε δεν επισκέφτηκε ποτέ το κέντρο της Νταμούχαρης.
Κατά το παρελθόν πολλοί επίσης λόγιοι και μελετητές δε δίστασαν να συνδέσουν τη συγκεκριμένη τοποθεσία με κάποια αρχαία μαγνητική πόλη, χωρίς οι ίδιοι να έχουν ποτέ επισκεφτεί το λόφο και χωρίς να έχει γίνει η αντίστοιχη αρχαιολογική έρευνα όπου θα έδινε και τα απαιτούμενα τεκμήρια.
Στο λόφο του κάστρου δεν έχουν διαπιστωθεί κατά το παρελθόν αξιόλογα επιφανειακά τεκμήρια, κάτι που κάνει πολύ δύσκολη την απόπειρα ταύτισης του κάστρου με κάποιον αρχαίο οικισμό. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την απουσία κάθε αρχαιολογικής μελέτης και έρευνας, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε σχετικά με την ταυτότητα του κάστρου και το ρόλο που αυτό είχε στην ευρύτερη περιοχή.
Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες του μελετητή Κώστα Λιάπη, το κάστρο δε φαίνεται να έχει καμία σχέση με την αρχαιότητα και στην περιοχή αυτή δεν αντιστοιχεί καμία αρχαία πόλη της Μαγνησίας. Το κάστρο πιθανότατα χρονολογείται στα υστεροβυζαντινά χρόνια, καθώς αποτελεί ένα τυπικό βυζαντινό οχυρό, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιήθηκε και από τους Βενετσιάνους, όταν αυτοί εκμεταλλεύτηκαν το λιμάνι της Νταμούχαρης για κάποιο χρονικό διάστημα. Το κάστρο χρησιμοποιήθηκε επίσης και από τους ντόπιους κατοίκους της περιοχής, όσο καιρό αυτοί ήταν εγκατεστημένοι στην παραλία της Νταμούχαρης, καθώς τους προσέφερε προστασία από τους πειρατές.
Από τις αρχές του περασμένου αιώνα το λιμάνι της Νταμούχαρης απέκτησε μεγάλη εμποροναυτική ακμή, η οποία συνεχίστηκε σε όλη τη διάρκεια του ίδιου αιώνα. Πλήθος μαγαζιών και αποθηκών, καθώς και η ύπαρξη ενός τούρκικου τελωνείου, τα οποία σώζονται ακόμη, αποτελούν μάρτυρες της οικονομικής δύναμης εκείνης της εποχής.
Τον 11ο αιώνα, σύμφωνα με τον Κώστα Λιάπη, το κάστρο της Νταμούχαρης πρέπει να βρίσκονταν σε πλήρη λειτουργία και να προστάτευε τους καλόγηρους και τους «προκαθήμενους» του παλαιότερου μοναστηριού, που ήταν αφιερωμένο στον προστάτη των ναυτικών Άγιο Νικόλαο. Η μονή πρέπει να κτίστηκε ή να ανακαινίστηκε το 1744 (σύμφωνα με κτητορική επιγραφή, από την οποία δεν καταλαβαίνουμε αν η χρονολογία αφορά το χρόνο ανακαίνισης της μονής ή το χρόνο ίδρυσής της) και πλουτίστηκε τις αρχές του 19ου αιώνα με υπέροχες αγιογραφίες που έγιναν με δαπάνες των κατοίκων της περιοχής.
Σήμερα στο ψηλό λόφο της Νταμούχαρης μπορεί κανείς να διακρίνει τα λιγοστά απομεινάρια του κάστρου, που αποτελούν μάρτυρες ενός παρελθόντος που δε γνωρίζουμε ακριβώς. Τα τείχη που περιστοιχίζουν το στρόγγυλο και βραχώδη λόφο του κάστρου είναι ακόμη διακριτά. Στον εσωτερικό περίβολο του κάστρου υπάρχουν κτίσματα και καινούριες επεμβάσεις του περασμένου αιώνα, που δεν έχουν καμία σχέση με την αρχική λειτουργία του οχυρού. Στη Β.Δ. πλευρά και από την πλευρά του λιμανιού της καινούριας Νταμούχαρης, υπάρχει ένα όρθιο κτίσμα και δίπλα του υψώνονται τα ερείπια ενός παλιότερου κτίσματος, του τούρκικου τελωνείου. Τέλος, στην κορυφή του λόφου υψώνονται τα ερείπια και ενός τρίτου κτίσματος.
Στο κέντρο της δυτικής πλευράς του κάστρου, όπου τα τείχη υψώνονται σε πολύ καλή κατάσταση σώζεται κολλημένη σ’αυτά, η παλιά υδατοδεξαμενή του κάστρου σε σχήμα ορθογώνιου παραλληλεπίπεδου με διαστάσεις 4 μήκος και ύψος και 2 πλάτος.
Η έκταση στο εσωτερικό του κάστρου είναι καλυμμένη σήμερα με ελιές και πουρνάρια. Εκτός από τα τείχη που είναι διακριτά, είναι ακόμη εμφανείς η δυτική πλευρά του κάστρου, η νοτιοδυτική γωνία του, καθώς και η δεξαμενή του.
Τα τείχη είναι κτισμένα με άνισες ακανόνιστες πέτρες, λαξευμένες με ιδιαίτερη τέχνη και φροντίδα. Η μέθοδος κτισίματος που χρησιμοποιήθηκε είναι η μέθοδος της αργολιθοδομής, όπου ασβεστοκονίαμα ανακατεμένο με θραύσματα κεραμιδιού έχουν χρησιμοποιηθεί ως υλικό συνδέσμου.
Η άγνωστη ζωή του και ιστορία του κάστρου αντανακλώνται στις λίγες τοπικές παραδόσεις των κατοίκων της περιοχής, που αντικατοπτρίζουν κάποιες φορές μερικές αλήθειες. Το κάστρο της Νταμούχαρης δεν αποτελεί απλά ένα κομμάτι του μακρινού παρελθόντος, αλλά ένα ισχυρό οχυρό που κάποτε έζησε ένδοξες στιγμές. Αν και η φθορά του χρόνου είναι μεγάλη, τα απομεινάρια του κάστρου στέκουν εκεί διατηρώντας την επιβλητικότητα και την αγέρωχη έκφρασή τους, έτοιμα να μας διηγηθούν τη δική τους μοναδική ιστορία και να μας ταξιδέψουν σε άλλους καιρούς και άλλες εποχές.


Βιβλιογραφία

Κώστας Λιάπης, «Το κάστρο της Νταμούχαρης», ΑΡΧΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ – ΤΟΜΟΣ 11, Βόλος (1995), σελ. 173-190