Κυριακή 29 Ιανουαρίου 2012

Το τζαμί στα Παλιά Βόλου


Μετά την κατάκτηση της Θεσσαλίας από τους Οθωμανούς το 1423, στο κάστρο που αποτελούσε το βασικό πυρήνα της πόλης, εγκαταστάθηκε τουρκική φρουρά, με αποτέλεσμα πολλοί χριστιανοί να καταφύγουν στα χωριά του Πηλίου.

Η νέα οθωμανική πόλη που δημιουργήθηκε ήταν οριοθετημένη στα όρια του βυζαντινού τείχους του φρουρίου, ο περίβολος του οποίου σχημάτιζε ένα τέλειο τετράπλευρο, που ήταν ενισχυμένο στις τρεις πλευρές του με τετράγωνους οχυρωματικούς πύργους.

Τον 17ο αιώνα παρατηρείται σημαντική εμπορική δραστηριότητα στην πόλη, καθώς ιδρύονται εμπορικά μαγαζιά, τελωνείο και παζάρι. Η οθωμανική πόλη με τις δύο πύλες αρχίζει σιγά-σιγά να διαμορφώνεται και να οργανώνεται, συγκεντρώνοντας όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που συναντώνται στις οθωμανικές πόλεις, όπως αδιέξοδα στενά δρομάκια, κατοικίες πυκνά διατεταγμένες και τα βασικά κοινοτικά κτίρια που ήταν τα διοικητήρια, το λουτρό, οι στρατώνες, οι τρεις κρήνες και το τζαμί.

Η περιοχή του κάστρου συγκεντρώνει σήμερα τα παλαιότερα σωζόμενα μνημεία που αποτελούν αξιόλογα τεκμήρια για την ιστορία της πόλης. Δυστυχώς κάποια από αυτά τα κατάλοιπα του παρελθόντος δεν υπάρχουν πια, καθώς καταστράφηκαν για διάφορους λόγους το καθένα μέσα στο πέρασμα των χρόνων.

Όσο σήμερα και αν μας φαίνεται παράδοξο, κάποτε στη συνοικία των παλαιών υπήρχε οθωμανικό τζαμί. Οι παλαιότεροι και μεγαλύτεροι κάτοικοι της περιοχής πιθανόν να το θυμούνται, καθώς αυτό (το τζαμί) διατηρήθηκε μέχρι τη δεκαετία του '60.

Το παλαιό τούρκικο τζαμί ήταν κτισμένο στο λόφο των Αγίων Θεοδώρων, σε περίοπτη θέση, ώστε να ξεχωρίζει από μακριά με τον ψηλό μιναρέ του. Η τοιχοδομία του, σύμφωνα με τον Ν. Γιαννόπουλο, αποτελούταν από μεγάλους ισοδομικούς λίθους, οι οποίοι ήταν καλά κατεργασμένοι και ήταν συνδεδεμένοι με διπλές σειρές τετράγωνων απτών πλίθων και παχύ στρώμα ασβέστου, σύμφωνα με το βυζαντινό σύστημα τοιχοποιίας.

Η χρονολόγηση του τζαμιού είναι δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια, όπως όμως πιθανολογεί ο Ν. Γιαννόπουλος, το οθωμανικό τζαμί πρέπει να κτίστηκε κατά τον 16ο αιώνα, την περίοδο δηλαδή που χρονολογούνταν και τα περισσότερα τζαμιά στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία.

Το 1651, το τζαμί υπέστη την πρώτη του καταστροφή από τον ενετικό στρατό και συγκεκριμένα από την επίθεση του Μοραζίνι, ο οποίος βομβάρδισε με τα κανόνια του το κάστρο, δημιουργώντας τεράστιες ζημιές. Οι Τούρκοι όμως κατά τη διάρκεια του τουρκοενετικού πολέμου και μέχρι το τέλος του 17ου αιώνα, κατάφεραν να επισκευάσουν και να ανακατασκευάσουν ξανά το κάστρο, το οποίο ήταν κατεστραμμένο ως τα θεμέλια και να κτίσουν πάλι το τζαμί.

Από εκείνη την περίοδο και μετά το τζαμί παρέμεινε στη θέση του και ύστερα από την ένταξη του Βόλου στο ελληνικό κράτος (1881) και την κατεδάφιση του τείχους του φρουρίου (1889). Το 1936, το τζαμί θα χάσει την κορυφή του, η οποία θα κοπεί από τους ισχυρούς ανέμους που έπληξαν τότε την περιοχή και θα διατηρηθεί έτσι ως το 1955. Τον Απρίλιο του 1955, οι δυνατοί σεισμοί και μετασεισμοί στον Βόλο, θα δημιουργήσουν πολλές ρωγμές και βλάβες στο τζαμί, έτσι ώστε το κτίσμα (όπως και πολλά άλλα σημαντικά κτίρια) θα κριθεί από τη δημοτική αρχή της πόλης κατεδαφιστέο.

Έτσι, μια δεκαετία περίπου αργότερα, επί δικτατορίας, το τζαμί καταστρέφεται ολοσχερώς, καθώς δεν υπήρχε εκείνη την περίοδο η σχετική νομοθεσία περί προστασίας και συντήρησης των ιστορικών μνημείων, που θα μπορούσε να παρεμποδίσει μία τέτοια ενέργεια, με αποτέλεσμα ο Βόλος να χάσει για πάντα ένα πολύτιμο ιστορικό κτίσμα που αποτελούσε βασικό τεκμήριο της οθωμανικής ιστορίας της πόλης.

Σήμερα, πληροφορίες για το τζαμί μπορούμε να πάρουμε μόνο από βιβλιογραφικές πηγές, καθώς το κτίσμα δεν υφίσταται πια. Με το τζαμί έχουν ασχοληθεί ο Κ. Λιάπης (ερευνητής) σε μελέτη του σχετικά με το κάστρο του Βόλου, καθώς και οι βυζαντινοί αρχαιολόγοι Ν. Γιαννόπουλος και Α. Ντίνα.

Πολύ σημαντικό είναι ακόμη και το φωτογραφικό υλικό που έχει διασωθεί από το αρχείο του φωτογράφου Κ. Ζημέρη, ο οποίος αποτύπωσε στον φωτογραφικό του φακό το τζαμί, με τον κολοβωμένο μιναρέ του, όπως σώζονταν το 1944. Το αρχείο του Κ. Ζημέρη υπάρχει σήμερα στο δημοτικό κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης Βόλου.

Το τζαμί μας είναι επίσης γνωστό και από την εικόνα του συγγράμματος του Coronelli, το οποίο είχε εκδοθεί στο Παρίσι το 1686, ενώ απεικόνισή του υπάρχει και σε ένα καρτ-ποστάλ από τη συλλογή του Σταύρου Μπατουδάκη, που χρονολογείται το 1930.

Το οθωμανικό τζαμί που έκτισαν οι Τούρκοι μέσα στο κάστρο της πόλης συνδέθηκε με την ανθρώπινη δραστηριότητα και ζωή, που αναπτύχθηκε στην περίοδο της τουρκοκρατίας στην πόλη του Βόλου. Με την πάροδο του χρόνου το κτίσμα ενσωματώθηκε στην ιστορία της πόλης και έγινε αναπόσπαστο κομμάτι της. Αν σήμερα το τζαμί υπήρχε, θα αποτελούσε αδιαμφισβήτητα ένα από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά τεκμήρια του παρελθόντος και της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου